Intersekca teorio

Ne konfuzu ĉi tiun artikolon kun intersekseco.

Intersekca teorio
sociologia teorio • studfako
scienco de seksa identeco • politika sociologio • jurisprudenco • socia movado
v • d • r

Intersekca teorio aŭ pluraneca teorio estas maniero analizi, ekkompreni kaj korekti la efektojn, kiam multaj formoj de subpremado, dominado kaj diskriminado interagas samtempe^[1] en individuoj, kulturoj kaj socioj (pluraneco). Oni parolas pri la formoj de subpremado kiel aksoj aŭ "vektoroj," kiuj "intersekcas sin" aŭ estas "interŝlositaj," kaj pri la tuta sistemo kiel matrico de subpremado.

Unue nomita de Kimberlé Williams Crenshaw, afrik-usona civilrajta juristo kaj eminenta profesoro pri kritika ras-teorio, intersekca teorio ekzamenas kiel diversaj subpremitaj biologiaj, sociaj, kaj kulturaj kategorioj, kiaj sekso, raso, klaso, kapablo, seksa orientiĝo, religio, kasto, aĝo, lingvo, nacieco kaj aliaj aksoj de identeco, interagas multnivele kaj ofte samtempe. La teorio proponas, ke oni pripensu ĉiun elementon aŭ trajton de persono kiel nepre ligitaj al ĉiuj aliaj elementoj por plene kompreni ties identecon.^[2] Oni povas uzi tiun kadron por kompreni kiel sistema maljusteco kaj socia neegaleco okazas multedimensie.^[3] Intersekca teorio asertas, ke la klasikaj formoj de subpremado en la socio — kiel rasismo, seksismo, klasismo, kapablismo, aliseksemismo, cisseksismo, lingvismo, aĝismo, nativismo kaj kredrilata diskriminacio — neniel staras sendepende unu de la alia. Anstataŭe, tiuj formoj de subpremado interrilatas, kreante sistemon de subpremado, kiu spegulas la intersekciĝon de multaj formoj de diskriminado.^[4]

Intersekca teorio estas grava paradigmo en akademia enketado kaj pli vastaj kuntekstoj, kiaj klopodoj por socia justeco kaj demografio, kaj penas klarigi la manieron kiel socie konstruitaj kategorioj de aparteco intersekcas sin por krei socian hierarkion.^[5] Ekzemple, intersekca teorio asertas, ke ne ekzistas unuopa sperto de identeco. Anstataŭ rigardi (ekzemple) la problemojn de virinoj nur el seksa vidpunkto, necesas konsideri ankaŭ aliajn sociajn kategoriojn, ekzemple klason, kapablon, naciecon, lingvon kaj rason, por havi plenan komprenon pri la problemoj alfrontataj de virinoj.

Intersekca teorio ankaŭ sugestas, ke ŝajne diskretaj formoj de subpremado estas formataj unu per la alia (reciproke konsistigaj).^[6] Tial, por plene kompreni la rasigadon de subpremitaj grupoj, oni devas enketi la manierojn, kiel rasigaj strukturoj, sociaj procezoj kaj sociaj reprezentaĵoj (aŭ ideoj, kiuj pretendas reprezenti grupojn kaj grupanojn en la socio) estas formitaj per sekso, klaso, sekseco, ktp.^[7] Kvankam la teorio komencis kiel esploro de la subpremado de neblankaj virinoj en la Usona socio, hodiaŭ tia analizo estas eventuale aplikata al ĉiuj kategorioj de subpremataj homoj.

1. ↑ (fr) Intersekcieco reprezentas la amasiĝon de diversaj specoj de diskriminacio (etna, seksa, socia, ktp ), en: Gaëlle Dupont, «Droit des femmes : la lutte en couleurs». Le Monde, la 25-an de novembro 2016, alirite la 1-an de junio 2021.
2. ↑ DeFrancisco, Victoria P.; Catherine H. PALCZEWSKI. (2014) Gender in Communication. Thousand Oaks, California: Sage, p. 9. ISBN 978-1-4522-2009-3.
3. ↑ Crenshaw, Kimberlé (1-a de januaro 1989). “Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory and Antiracist Politics”, The University of Chicago Legal Forum 140, p. 139–167. 
4. ↑ Knudsen, Susanne V.. Éric Bruillard, Mike Horsley, Bente Aamotsbakken, kaj Susanne V. Knuden:Intersectionality – a theoretical inspiration in the analysis of minority cultures and identities in textbooks (PDF) (Utrecht, Nederlando) 61–76. International Association for Research on Textbooks and Educational Media (IARTEM). Caught in the Web or Lost in the Textbook. Arkivita de la originalo je 11-a de decembro 2006.
5. ↑ Browne, Irene; Joya MISRA (August 2003). “The intersection of gender and race in the labor market”, Annual Review of Sociology 29, p. 487–513. doi:10.1146/annurev.soc.29.010202.100016. 
6. ↑ Somerville, Siobhan B.. (1-a de oktobro 2012) Queering the Color Line. doi:10.1215/9780822378761.
7. ↑ Meyer, Doug (decembro 2012). “An intersectional analysis of lesbian, gay, bisexual, and transgender (LGBT) people's evaluations of anti-queer violence”, Gender & Society 26 (6), p. 849–873. doi:10.1177/0891243212461299.